5 معیار کلیدی برای ارزیابی ریسک صندوق‌های سرمایه‌گذاری

یکی از عوامل مهمی که سرمایه‌گذاران برای انتخاب یک صندوق مد نظر قرار می‌دهند، بازده‌ی دوره‌ای صندوق است. اما در دنیای مالی بازده و ریسک دو عنصر کاملاً همبسته هستند و نمی‌توان بازده را بدون مد نظر قرار دادن ریسک مورد بررسی قرار داد. از این رو داشتن معیارهایی که بتوانند ریسک یک سرمایه‌گذاری را اندازه‌گیری کنند و از آن بهتر، بازده‌ی متناسب با ریسک را اندازه‌گیری کنند کمک زیادی به اتخاذ تصمیمات درست سرمایه‌گذاری خواهد نمود. پنج معیار اصلی برای اندازه‌گیری ریسک مرتبط با سهام، اوراق قرضه و سبدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد. این پنج معیار عبارت‌اند از: آلفا، بتا، مربع آر، انحراف استاندارد و نسبت شارپ. این معیارهای آماری نشانگرهای مبتنی بر داده‌ی تاریخی ریسک سرمایه‌گذاری یا نوسان هستند و همگی از نظریه‌ی مدرن سبد (MPT – Modern Portfolio Theory) نشأت گرفته‌اند.

نظریه‌ی مدرن سبد یک روش استاندارد مالی و آکادمیک است که برای ارزیابی سرمایه‌گذاری در سهام، اوراق قرضه و صندوق‌ها و مقایسه‌ی آن‌ها با بنچمارک‌های بازار استفاده می‌شوند.

آلفا (Alpha)

آلفا معیاری برای ارزیابی تعدیل‌شده با ریسک یک سرمایه‌گذاری است. این نسبت، نوسان (ریسک قیمت) یک اوراق بهادار یا سبدی از اوراق بهادار را گرفته و عملکرد تعدیل‌شده با ریسک آن را با یک شاخص مقایسه می‌کند. مقدار بازده‌ی مازاد سرمایه‌گذاری نسبت به شاخص مورد بررسی، آلفا است.

به بیان ساده‌تر، آلفا میزان ارزشی است که مدیر سرمایه‌گذاری به بازده‌ی سبد اضافه یا کم می‌کند. آلفای 1 بدین معنی است که صندوق به میزان 1% از شاخص مورد بررسی بهتر عمل کرده است. به همین ترتیب آلفای -1 نیز بدین معنی است که صندوق به میزان 1% عملکردی ضعیف‌تر از شاخص مورد بررسی داشته است. برای سرمایه‌گذاران، آلفای بیشتر مطلوب‌تر است.

بتا (Beta)

معیار بتا، که با ضریب بتا نیز شناخته می‌شود، شاخصی برای مقایسه‌ی نوسانات، یا ریسک سیستماتیک اوراق بهادار یا سبدی از اوراق با کلیت بازار است. بتا از طریق تحلیل رگرسیون محاسبه می‌شود و نشان‌دهنده‌ی تمایل حرکت بازده‌ی یک سرمایه‌گذاری با بازار است. طبق تعریف، بازار بتای 1.0 دارد. مقدار بتای یک اوراق بهادار یا سبد به نسبت فاصله‌ی آن با بتای بازار اندازه‌گیری می‌شود.

بتای 1.0 نشان می‌دهد که قیمت یک سرمایه‌گذاری دقیقاً همسو با بازار حرکت می‌کند. بتای کمتر از 1.0 نشان‌دهنده‌ی آن است که سرمایه‌گذاری کم‌نوسان‌تر از بازار خواهد بود. به همین منوال، بتای بیشتر از 1.0 نشان‌دهنده‌ی آن است که قیمت سرمایه‌گذاری پرنوسان‌تر از بازار خواهد بود. برای مثال، اگر بتای سبد یک صندوق سرمایه‌گذاری 1.2 باشد، نوسان آن 20% بیشتر از بازار است.

بتا از جمله مهم‌ترین معیارهای ریسک صندوق است و سرمایه‌گذاران محافظه‌کار با ریسک‌پذیری پایین که مایل هستند ارزش سرمایه‌ی خود را حفظ کنند، باید روی اوراق و صندوق‌هایی تمرکز کنند که بتای کمتری دارند. به همین صورت، سرمایه‌گذاران با ریسک‌پذیری بالاتر که به دنبال بازده‌های بالاتر هستند باید به دنبال سهام یا صندوق با بتای بالاتر باشند.

مربع آر (R-squared)

مربع آر نشانگر درصدی از تحرکات سبد صندوق است که می‌تواند توسط تحرکات یک شاخص الگو بیان شود. این معیار مقداری بین 0 و 100 می‌گیرد. طبق تحقیقات و مشاهدات، صندوقی که مربع آر حدود 85 تا 100 داشته باشد عملکردی دارد که همبستگی بالایی با شاخص الگو دارد. صندوق با مربع آر کمتر از 70 عموماً عملکردی ضعیف‌تر از شاخص دارد.

معمولاً مشاوران توصیه می‌کنند از خرید صندوق‌هایی که مدیریت فعال دارند و معیار مربع آر آن‌ها بالا است خودداری کنید، زیرا این صندوق‌ها عملاً همسوی با شاخص حرکت می‌کنند و شما می‌توانید با پرداخت کارمزد کمتر در صندوق‌های شاخصی سرمایه‌گذاری کرده و سودی یکسان دریافت کنید.

انحراف استاندارد (Standard Deviation)

انحراف استاندارد پراکندگی داده از میانگین آن را محاسبه می‌کند. اصولاً، هر چه داده پراکنده‌تر باشد، تفاوت آن با میانگین بیشتر است. در دنیای مالی، انحراف استاندارد بازده‌ی سالانه‌ی یک سرمایه‌گذاری را به عنوان معیاری از نوسان (یا ریسک) آن محاسبه می‌کنند. یک سهام پرنوسان انحراف استاندارد زیادی خواهد داشت. در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، انحراف استاندارد به ما نشان می‌دهد که بازده‌ی یک صندوق به چه میزان از بازده‌ی مورد انتظار آن به صورت تاریخی انحراف داشته است و بازده و ریسک صندوق چه تناسبی با هم دارند.

نسبت شارپ (Sharpe Ratio)

نسبت شارپ که توسط اقتصاددان برنده‌ی نوبل، ویلیام شارپ معرفی شده است، عملکرد تعدیل‌شده با ریسک را محاسبه می‌کند. با تفریق نرخ بازده‌ی بدون ریسک (برای آمریکا نرخ بازده‌ی اوراق قرضه‌ی خزانه‌داری) از بازده‌ی یک سرمایه‌گذاری و تقسیم آن بر انحراف استاندارد بازده‌ی سرمایه‌گذاری، نسبت شارپ بدست می‌آید.

نسبت شارپ به سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد که آیا بازده‌ی سرمایه‌گذاری آن‌ها به دلیل اتخاذ تصمیمات عاقلانه‌ی سرمایه‌گذاری بوده یا حاصل ریسک بالا بوده است. این معیار از این رو سودمند است که نشان می‌دهد یک سرمایه‌گذاری تنها زمانی سرمایه‌گذاری خوبی تلقی می‌شود که بازده‌ی بالاتر آن همراه با ریسک بیش از اندازه نباشد. هرچه نسبت شارپ یک سرمایه‌گذاری بالاتر باشد، عملکرد تعدیل‌شده با ریسک آن بهتر است.

کلام آخر

بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل دارند صرفاً بر بازده‌ی یک سرمایه‌گذاری تمرکز کنند و ریسک آن را نادیده بگیرند. پنج معیار ریسکی که در بالا در موردشان بحث کردیم می‌توانند وزنه‌ای برای بازگرداندن تعادل به تصمیمات ریسک-بازده باشند.

با تمام اطلاعات مفیدی که این معیارها به بررسی سهام، اوراق قرضه یا صندوق اضافه می‌کنند، ریسک نوسان تنها یکی از فاکتورهایی است که باید در ارزیابی کیفیت سرمایه‌گذاری مورد نظر قرار دهید و بهتر است عوامل کلیدی دیگر برای اندازه‌گیری ریسک صندوق را نیز مورد بررسی قرار دهید.

---

سامانه‌ی مدیریت ریسک صندوق ساتراپ به مدیران سرمایه‌گذاری صندوق‌ها کمک می‌کند تمامی اطلاعات مرتبط با عوامل ریسکی را در یک محیط پویا و با جزئیات بالا مشاهده کنند و تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را متناسب با اطلاعات ارائه‌شده تنظیم کنند.