مدیریت ریسک بازار در مؤسسات مالی و بانک‌ها

ریسک بازار اجتناب ناپذیر اما قابل مدیریت است. ریسک بازار زمانی اتفاق می‌افتد که رخدادی پیش‌بینی نشده مانند نوسانات در نرخ ارز یا نوسانات قیمت دارایی‌ها و کالاهای معامله شده منجر به تغییر ارزش ابزار مالی در اختیار شرکت می‌شود. اما پیش‌بینی ریسک بازار آسان نیست. داده‌های قابل اطمینان مورد نیاز برای اندازه‌گیری ریسک بازار همیشه در دسترس نیست. ارزش بالقوه‌ی دارایی‌های غیرنقد می‌تواند بر اثر انواع مختلف ریسک بازار تحت تأثیر قرار گیرد. اتفاقی که در وهله‌ی اول ریسک اعتباری شناخته می‌شود نیز ممکن است به دنیای ریسک بازار وارد شود. به عنوان مثال، بانک پس از اعطای وام با وثیقه به یک مشتری با ریسک اعتباری مواجه می‌شود. با این حال، زمانی‌که قیمت املاک شروع به حرکت کرد، این موضوع وارد قلمروی ریسک بازار می‌شود.

بانک‌ها می‌کوشند تا بوسیله‌ی ایجاد ذخایر و محدودیت‌ها از اثر ریسک بکاهند. ریسک بازار در دفتر معامله ثبت می‌شود. بانک‌ها همچنین تمایل دارند تا ذخایر خود را برای ریسک اعتباری جهت فراهم کردن پوشش برای ریسک بازاری پنهان متورم نمایند.

علاوه بر این، بسیار دشوار است تا بین نقطه‌ی شروع و پایان ریسک بازار و ریسک عملیاتی مرزبندی نمود. طبقه‌بندی ریسک‌ها در دسته‌های مرتب و مدیریت آن‌ها صحیح نیست. ریسک‌هایی که یک سازمان با آن‌ها روبرو می‌شود بیشتر شبیه به دومینو هستند. بخش رهن املاک تحت تأثیر بالا و پایین رفتن قیمت در بازار مسکن است. به طور مشابه، مستمری بازنشستگان تحت تأثیر افزایش و کاهش در بازار سهامی است که صندوق‌های بازنشستگی در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. ریسک بایستی پیش از شناسایی انواع آن و مدیریت، به طور جامع درک شود.

فرآیند مدیریت ریسک

اداره‌ی مدیریت ریسک در بانک‌ها کار خود را بوسیله‌ی شناسایی، ارزیابی، نظارت و کنترل یا کاهش ریسک انجام می‌دهند. البته که این فرآیند هم برای مؤسسات مالی و هم غیرمالی و برای تمام ریسک صادق است.

شناسایی: ریسک بازار بدون اطلاع قبلی می‌آید. تشخیص و شناسایی یک ریسک قریب‌الوقوع به خودی خود کار دشواری است. این ممکن است بدلیل شناخت بیش از حد از ریسک یا عدم شناخت آن باشد. گاهی اوقات، با اینکه شناخت از ریسک در حد قابل قبولی است، اما به طور کامل آماده‌ی اندازه‌ی ریسک بازاری که منجر به مشکل می‌شود نیست. صندوق‌های حفظ ارزش به دلیل عوامل مختلفی نمی‌توانند تعهدات خود را اجرا کنند. بحران مالی آسیای شرقی، خروج بانک سولومون برادرز از بازار، نکول اوراق روسی به دلیل بحران مالی روسیه و ترسی که منجر به فروش اوراق روسی و ژاپنی نمود باعث ضرر 85/1 میلیارد دلاری صندوق مدیریت بلندمدت سرمایه (LTCM) گردید.

ارزیابی: یک شرکت باید انباری از ابزارهای ارزیابی ریسک داشته باشد. ریسک به معنی زیان بالقوه‌ی آینده است. داده‌های تاریخی، تحلیل سناریو و استراتژی‌های مختلف برای پارامترهای مشخص می‌تواند در ارزیابی ریسک بازار کمک کند. براساس همین ارزیابی‌ها، ذخایر بزرگ سرمایه توسط کمیته‌ی بازل پیشنهاد شده است. با این حال، بسیار مهم است که هر بانک ریسک خود را براساس سبد دارایی خود ارزیابی و بر آن نظارت نماید.

نظارت: نظارت بر تمام ریسک‌هایی که بانک در معرض آن قرار دارد بسیار مهم است. تهدیداتی که بانک در معرض آنهاست بایستی تحت نظر باشند و ریسک‌ها نیز باید به طور دوره‌ای ارزیابی شوند. ریسک بازار، نتیجه‌ی تغییر مداوم عوامل جهانی است. بنابراین، استراتژی‌ها نیز بایستی دوره‌ای بازبینی شوند.

کاهش ریسک: هدف از این مرحله درک تمام جوانبی است که در معرض ریسک قرار دارد. شرکت‌ها باید راهی بیابند تا به یک موازنه در بازده‌ی ریسک بهینه دست پیدا کنند. از این رو، مدیران خزانه نباید منتظر وقوع ریسک بازار شوند. بلکه، باید پیش از مواجه شدن با ریسک به تحقیق درباره‌ی علل ریسک بپردازند.

مدیریت مناسب، کلید مقابله با ریسک

یک مدیریت عالی بایستی از عملکرد مدیریت ریسک بازار حمایت نماید. سیاست، استراتژی و اجرای مدیریت ریسک جامع و یکپارچه برای تمام سازمان‌ها حیاتی است. حتی آن دسته از سازمان‌هایی که برای مواجه نشدن با ریسک از سر راه آن کنار می‌روند.