مدیریت ریسک اعتباری و سوآپ نکول (CDS)

سوآپ چیست؟

یکی از ابزارهای متداول برای مدیریت و انتقال ریسک اعتباری، مشتقات اعتباری است. مشتقه‌ی اعتباری قراردادی است که بازده‌ی آن به ارزش اعتباری یک یا چند شرکت و یا دولت بستگی دارد. هدف از مشتقات اعتباری، انتقال و مدیریت ریسک اعتباری است. هم‌چنین مشتقات اعتباری به ابزارهای مالی مورد استفاده برای انتقال ریسک اعتباری یک طرف قرارداد به طرف دیگر، بدون انتقال دارایی پایه تعریف شده‌اند که سوآپ نکول اعتباری مهم‌ترین آن‌هاست. سوآپ معامله‌ای است که در آن دو طرف مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی با نوع پرداخت متفاوت را در آینده با هم مبادله می‌کنند. سوآپ در لغت به‌معنای معامله پایاپاى، معاوضه، عوض‌کردن، مبادله‌کردن و جانشین‌کردن است و در اصطلاح، توافقی بین دو طرف برای معاوضه جریان نقدی در آینده است. معمولاً یک طرف معامله جریان نقدی را بر حسب یک متغیر تصادفی مثل نرخ ارز یا نرخ بهره و طرف دیگر بر اساس یک عامل ثابت مبادله می‌کند.

اجزای سوآپ نکول اعتباری

1. خریدار سوآپ نکول اعتباری یا خریدار حمایت: موسسه مالی که به واسطه‌ی اعطای وام در معرض ریسک اعتباری قرار گرفته است.
2. فروشنده‌ی سوآپ نکول اعتباری یا فروشنده‌ی حمایت: نهادی مالی است (معمولاً بیمه‌ها) که تعهد می‌نماید در ازای دریافت جریان نقدی ثابت، در صورت وقوع نکول، خسارت‌های وارده به خریدار سوآپ را جبران نماید.
3. کارمزد سوآپ: کارمزدی است که خریدار حمایت در ازای حق دریافت مبلغ جبرانی به محض وقوع نکول به فروشنده حمایت پرداخت می‌کند.
4. دارایی مرجع: به دارایی پایه که خریدار حمایت قصد پوشش ریسک اعتباری آن را دارد، دارایی مرجع می‌گویند.

به طور خلاصه ساختار سوآپ نکول اعتباری در شکل زیر نمایش داده شده است.

همان‌طور که گفته شد خریدار سوآپ پرداخت‌های دوره‌ای را به فروشنده می‌پردازد. این جریان‌های نقدی ثابت تا پایان زمان قرارداد یا زمان وقوع رویداد اعتباری ادامه می‌یابد. بعد از وقوع رویداد اعتباری فروشنده سوآپ نکول اعتباری در جایگاه فروشنده حمایت باید نسبت به جبران زیان خریدار اقدام نماید.  

شبهه‌ی ربوی بودن قراردادهای سوآپ

شبهه درباره‌ی قرارداد سوآپ نكول اعتباري، به این شکل مطرح مي‌شود كه فروشنده سـوآپ نكول اعتباري مبلغ بيشتر يا كمتري را در ازاي جريا‌ن‌هاي نقدي ثابت مي‌پردازد و احتمـال كمي وجود دارد كه مبلغ پرداختي به طور دقيق برابر جريان‌هاي نقدي ثابت باشد. از اين رو، اين قرارداد نوعي رباي قرضي (دريافت بيشتر از اصل وام) است. همان‌طور كه پيش از اين ذكر شد، فروشنده‌ی سوآپ نكول اعتباري، خريـدار را در برابـر دريافت جريان‌هاي نقدي ثابت بيمه مي‌كند. در حقيقت آنچه در برابر مبلـغ پرداختـي قـرار مي‌گيرد، تأمين و تضمين خسارت احتمالي است. از اين رو قرارداد سوآپ نكـول اعتبـاري، وام نيست و طرفين قصد پرداخت و دريافت وام را ندارند. از سوي ديگر، پرداخت اضافي در ربا بر مبناي زمان است اما در قرارداد مورد بحث، زمان اثرگذار نبوده و بزرگـي رويـداد اعتباري تعيين‌كننده‌ی مقدار زيان پرداختي در سوآپ نكول اعتباري است.