ریسک نقدینگی چیست و چرا اهمیت دارد؟

نقدشوندگی، توانایی بانک برای رسیدگی به تعهدات نقدی و وثیقه، بدون تحمل هیچ‌گونه زیان غیرقابل قبول است. ریسک نقدینگی به این موضوع می‌پردازد که چگونه عدم توانایی بانک برای رسیدگی به تعهدات خود (اعم از واقعی یا مشاهده‌شده) موقعیت و موجودیت مالی بانک را تهدید می‌کند. مؤسسات، ریسک نقدینگی خود را از طریق مدیریت موثر دارایی بدهی (ALM) مدیریت و کنترل می‌نمایند.

پیش از بحران مالی، مؤسسات مالی در هر شکل و اندازه‌ای، به اهمیت مدیریت نقدینگی و ترازنامه توجه نمی‌کردند. اما در زمان بحران، بسیاری از مؤسسات در تلاش بودند تا حجم قابل قبولی از نقدینگی و ساختار مناسبی از ترازنامه را حفظ نمایند و با این موضوع دست و پنجه نرم می‌کردند. امری که منجر به شکست بانک‌ها و نیاز به تزریق نقدینگی توسط بانک مرکزی به نظام مالی جهت حفظ اقتصاد گردید.

پس از اینکه گرد و خاک بحران خوابید، یک موضوع مشخص شد: بانک‌ها و شرکت‌های فعال در بازار سرمایه باید برای مدیریت نقدینگی و ترازنامۀ خود بیشتر تلاش نمایند. البته حفظ موجودیت خود، تنها مشوق انجام این کار نیست. عواقب مدیریت ضعیف دارایی و بدهی می‌تواند فراتر از مرزهای یک مؤسسه مالی به تنهایی رود. این موضوع می‌تواند تمام زیست‌بوم مالی و حتی اقتصاد جهانی را تحت تأثیر قرار دهد.

نهادهای قانون‌گذاری در حال انجام وظایف خود برای جلوگیری از شکل‌گیری یک بحران مالی دیگر در آینده هستند. جهت کامیابی و موفقیت شرکت و اقتصاد، مسئولیت جلوگیری از ریسک نقدینگی و مدیریت ترازنامه درحال حاضر بر عهده‌ی خود موسسات مالی است.

مفهوم مدیریت ریسک نقدینگی

مدیریت ریسک نقدینگی و ALM به استراتژی‌ها و فرآیند‌هایی اشاره می‌کند که بانک در موارد زیر از آن‌ها استفاده می‌کند:

• حصول اطمینان از اینکه ترازنامه بدون اینکه در معرض ریسک‌های مرتبط با نوسانات نرخ بهره قرار گیرد، از حاشیه سود خالص مورد نظر برخوردار گردد.
• طرح‌ریزی و ساخت یک ترازنامه با ترکیب مناسبی از دارایی‌ها و بدهی‌ها جهت بهینه‌سازی پروفایل ریسک/بازدهی شرکت.
• ارزیابی توانایی موسسه برای پاسخگویی به نیازهای نقدی و وثیقه (تحت شرایط عادی و پرریسک) بدون داشتن تأثیر منفی بر عملیات روزانه یا موقعیت مالی کلی آن.
• کاهش اثر آن ریسک به وسیله‌ی توسعه‌ی استراتژی‌ها و اتخاذ اقدامات مناسب که برای حصول اطمینان از موجود بودن منابع و وثیقه‌ها در زمان نیاز طراحی شده است.

نقش مدیریت ترازنامه

مدیریت ترازنامه، به‌وسیله‌ی مدیریت راهبردی دارایی و بدهی، فرآیندی است که شامل مدیریت و بهینه‌سازی دارایی‌ها، بدهی‌ها و گردش نقدی جهت پاسخگویی به تعهدات است. مدیریت مؤثر دارایی و بدهی نه تنها از موسسه‌‌ی مالی در برابر ریسک کاهش حاشیه سود خالص و مشکلات تأمین مالی محافظت می‌کند، بلکه یک فرصت برای بهبود ارزش توسط بهینه‌سازی پاداش در برابر ریسک خواهد بود. بنابراین، این موضوع به طور جامع دربرگیرنده‌ی حسابداری سبد دارایی، تحلیل‌ها و بهینه‌سازی‌ها می‌باشد. مدیریت دارایی بدهی بر مجموعه‌ای از ابزارها برای ثبت تراکنش‌ها، پیش‌بینی، اندازه‌گیری ریسک نرخ بهره، آزمون بحران، مدل‌سازی نقدینگی و تحلیل رفتاری تکیه دارد.

سامانه مدیریت ریسک نقدینگی ساتراپ، بسته‌ای کامل از راهکارهای مورد نیاز مدیران ریسک است که ابزارهای لازم برای مدیریت ریسک نقدینگی را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. در این سامانه دستورالعمل‌های بانک مرکزی برای کنترل ریسک نقدینگی از جمله نسبت پوشش نقدینگی (LCR)، نسبت کفایت سرمایه، شکاف دیرش و گزارش‌های مهم دیگر پیاده‌سازی شده‌اند و مدیران ریسک می‌توانند با کمترین پیچیدگی این موارد را به صورت گزارش‌های مدون مشاهده و به نهادهای نظارتی بالادستی ارائه کنند.

مرجع اصلی برای مرور مفاهیم و دستورالعمل‌های مرتبط با ریسک نقدینگی، بانک تسویه‌ی بین‌المللی یا کمیته‌ی بازل است. این راهنما هر ساله در نشست‌های مختلف کمیته‌ی بازل مورد بررسی قرار گرفته و نیاز است که متخصصان حوزه‌ی ریسک دانش خود را با مطالعه‌ی آن به‌روز نگاه دارند.