افشای اطلاعات ریسک: افزایش شفافیت در مورد آینده

عملکرد موثر و کارآمد مکانیزم بازار از طریق اطلاعات کامل امکان‌پذیر است. امکان در نظر گرفتن کامل اطلاعات بدون در نظر داشتن شفافیت و به موقع بودن آن وجود ندارد. کانال‌های مختلفی برای افشای چنین اطلاعاتی برای مشتریان، سهامداران، بدهکاران، ناظران، تنظیم‌کنندگان و فراتر از این‌ها در بازار وجود دارد. این کانال‌ها عبارتند از: گزارش‌های سالیانه، گزارش‌های بازبینی تنظیمی و نظارتی، گزارش‌های ارزیابی اعتبارات خارجی، گزارش‌های تنظیمی دوره‌ای، گزارش از میزان هوشمندی بازار، اطلاعات بازار سهام و اطلاعات بازار بدهی و غیره. به کار بردن اطلاعات، امکانات حیاتی را برای سرمایه‌گذاران جهت تخصیص سرمایه خود و مطابق با میزان تمایل‌شان به ریسک در برابر بازده مشخص را فراهم می‌نماید. شفافیت اطلاعات، مخاطرات اخلاقی و تضاد منافع را کاهش داده، کارایی و اطمینان به بازار و نظم آن را افزایش می‌دهد. نظم بازار نه تنها از طریق وجود اطلاعات متناسب و به موقع در مورد سطح ریسک شرکت تقویت می‌شود، بلکه این نظم تحت تاثیر اطلاعات در مورد فرآیند مدیریت ریسک شرکت نیز می‌باشد. از این رو افشای اطلاعات در صورتی موثر است که:

الف) تامین‌کننده‌ی اطلاعات در مورد ریسک شرکت باشد.

ب) تامین‌کننده‌ی اطلاعات در مورد فرآیند مدیریت ریسک شرکت باشد.

به دلایل متعدد ایجاد استاندارد برای افشای ریسک‌های آتی و فرآیند مدیریت ریسک شرکت دشوار است. برخی از این دلایل عبارتند از:

الف) تکنولوژی مدیریت ریسک به سرعت در حال تغییر بوده و این به علت نوآوری‌هایی است که ایجاد استانداردهای دائمی را غیرممکن و دشوار ساخته است.

ب) صنعت خدمات مالی به سرعت در حال تغییر بوده و شرکت‌های مختلف مالی در حال تشکیل می‌باشند که مبهم شدن ریسک‌های مختلف در بخش‌های متعدد این صنعت (شرکت‌های بیمه، بانک‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌های تجاری و …) را موجب شده است.

ج) به دلیل پیشرفت فرآیند مهندسی مالی، ابزارهای مالی با سرعت بالایی در حال تغییر هستند و این عامل، استانداردسازی ارزیابی این ابزارها را غیرممکن می‌سازد.

د) به دلیل توسعه‌ی استفاده از بانکداری الکترونیک، زمینه‌های جدیدی در ارتباط با کنترل بانک‌ها بر روی زیرساخت‌های بانکی به وجود آمده است. شبکه‌های اینترنتی حوزه‌های قانونی را نیز پشت سر گذاشته‌اند. سرویس‌دهندگان زیرساخت به صورت خاص تمام اطلاعات مربوط به بانکداری الکترونیکی را تحت کنترل خود دارند. فراتر از این‌ها، تکنولوژی نیز به سرعت در حال تغییر است.

ه) معمولاً  قرض‌گیرنده به افشای اطلاعات کامل مربوط به خود تمایلی ندارد. در حقیقت تمایل اصلی قرض گیرنده به مخفی نمودن اطلاعات از رقبا، فرار مالیاتی و تعارض منافع بین سهامدارن و تامین‌کنندگان منابع می‌باشد.

این عوامل به قدری مهم و اساسی‌اند که تحقیقات اخیر در زمینه افشای ریسک بانک‌های بین‌المللی پیشرو نشان داده که میزان افشا در گزارشات سالیانه در مورد فعالیت مدیریت ریسک از حد انتظار پایین‌تر است. این تحقیقات پیشنهاد می‌دهد که نیاز به یک چارچوب افشای ریسک برای افزایش قابلیت رقابت سیستم‌ها در میان شرکت‌ها وجود دارد. هم چنین نیاز به افشا در استفاده از مدل‌ها، سیستم‌های رتبه‌بندی داخلی و رویه‌های امن در استفاده از کامپیوترها وجود دارد.

از آنجا که به دلیل سرعت بالای نوآوری و تحولات، استفاده از یک استاندارد برای تمام موارد امکان‌پذیر نمی‌باشد، مدیریت نهادهای مالی با تلفیق سیستم‌های مدیریت ریسک و گزارش سالیانه به صورت موثرتری انجام خواهد گرفت. این امر به توسعه و تطبیق موارد زیر نیازمند است:

1. سیستم‌های حسابداری مبتنی بر ریسک
2. سیستم‌های حسابرسی مبتنی بر ریسک
3. سیستم‌های اطلاعات مدیریت مبتنی بر ریسک
4. لیست دارایی‌های ریسکی بانک

هدف از رویه‌های فوق افشای اطلاعات در مورد ریسک‌های پیش روی شرکت در آینده و هم‌چنین افشای اطلاعات قبلی و مرتبط با ریسک‌های گذشته می‌باشد.

مطالعات نشان می‌دهدکه جهت شفاف‌سازی، به منظور افزایش نظم بازار باید:

الف) تعادلی بین افشاسازی کمی و کیفی وجود داشته باشد.

ب) افشاسازی به صورت مبنایی با هدف انعکاس ریسک‌های واقعی خود شرکت صورت گیرد. این امکان وجود دارد که جهت دستیابی به این مهم، اصل رقابت (با سایر شرکت‌ها) قربانی گردد.

ج) دستیابی به افشای مناسب در مورد ویژگی‌های سیستم مدیریت ریسک، از طریق ارائه اطلاعات در فواصل بین دوره‌ای امکان‌پذیر باشد.

در پایان باید گفت برای دستیابی به ثبات مالی، نیازمندی‌های افشاسازی تنها در صورتی برای بانک‌ها موثرند که سایر نهادها در سیستم مالی و اقتصادی حضور یافته و با استاندارهای مربوطه مطابقت نمایند.